Dementie en bewindvoering

Wanneer de diagnose dementie is gesteld, is het verstandig dat u in een vroeg stadium keuzes maakt. Dit zijn praktische keuzes die in de toekomst uitgevoerd gaan worden wanneer de wilsbekwaamheid afneemt, bijvoorbeeld over financiën, zorg en welzijn. Onderstaand informeren wij u over de keuzes die gemaakt moeten worden. Het is belangrijk om daar familie bij te betrekken zodat de keuzes duidelijk zijn en er geen onenigheid ontstaat.

Wat is wilsonbekwaamheid? Is iemand met dementie wilsonbekwaam?

Wilsonbekwaam is voornamelijk een medische term: het geestelijke vermogen om ten aanzien van één bepaalde beslissing zelf niet meer deze beslissing en verantwoording te kunnen nemen.
Wanneer er sprake is van dementie in de eerste fase (voorstadium) heeft de persoon nog wel het geestelijke vermogen om te kiezen voor een krantenabonnement. Daartoe is de persoon dus wilsbekwaam omdat de impact duidelijk is en hij verantwoordelijkheid kan nemen. In de derde fase (middenstadium) vergeet de persoon bijvoorbeeld of de medicijnen zijn ingenomen en wat het effect van deze medicijnen is. Ter zake de beslissing rondom medicatie is de persoon dus niet meer wilsbekwaam. We kunnen dus niet per definitie stellen dat iemand met dementie wilsonbekwaam is, maar wel dat de wilsonbekwaamheid toeneemt naarmate de dementie vordert.

Wat is handelingsonbekwaamheid? Is iemand met dementie handelingsonbekwaam?

Handelingsonbekwaamheid is een juridische term: het geestelijke vermogen tot het niet langer zelfstandig kunnen nemen van alle beslissingen, de reikwijdte daarvan te overzien en de gevolgen te dragen.
Wanneer er sprake is van dementie in de eerste fase (voorstadium) heeft de persoon nog het geestelijke vermogen om zelfstandig alle beslissingen te kunnen nemen en de gevolgen te overzien. Echter, vanaf de tweede fase (beginstadium) tot en met de vierde fase (eindstadium) is iemand niet meer handelingsbekwaam om over medische en financiële vraagstukken te beslissen. Ook hiervoor geldt dat de handelingsonbekwaamheid toeneemt naarmate de dementie vordert.

Wie stelt de onbekwaamheid vast?

Afhankelijk van de keuze die gemaakt moet worden, stelt een professional de wilsonbekwaamheid of handelingsonbekwaamheid vast. Bij medische beslissingen is dat een arts of rechter, bij financiële handelingen is dat een notaris of kantonrechter. Ook andere professionals moeten daarover een mening kunnen vormen, zeker bij een midden- en eindstadium van dementie. Zo mag een autoverkoper geen auto verkopen wanneer overduidelijk is dat zijn klant de gevolgen van de aankoop niet kan overzien.

Heeft iemand met dementie een wettelijk vertegenwoordiger nodig?

Als een persoon met dementie niet meer wilsbekwaam en/of handelingsbekwaam is, heeft deze persoon hulp nodig bij het maken van keuzes. In het voor- en beginstadium is dat nog niet per se nodig, maar is het wel verstandig keuzes te maken over de toekomst. In het midden- en eindstadium is een wettelijk vertegenwoordiger bij dementie namelijk altijd aan de orde. Er komt dan een wettelijk vertegenwoordiger die samen met de persoon of voor de persoon keuzes maakt. Dat kan een familielid tot in de vierde graad zijn, maar ook een partner, gevolmachtigde, bewindvoerder, mentor of curator.

Kan na de diagnose dementie nog een volmacht of levenstestament worden opgesteld?

Notariële volmachten en levenstestamenten worden door de notaris opgesteld. De notaris moet de handelingsbekwaamheid van zijn opdrachtgever toetsen. Bij twijfel vraagt een notaris een medische verklaring van de arts. Alleen bij voldoende mate van handelingsbekwaamheid zal de notaris een volmacht of levenstestament opstellen. In andere gevallen zal de notaris doorverwijzen naar bewindvoering en/of mentorschap.

Kan iemand met dementie zijn huis nog verkopen?

Wanneer iemand met dementie zijn huis wilt verkopen, dient de persoon handelingsbekwaam te zijn. De verkoopakte passeert bij een notaris en deze moet – net als bij een volmacht – overtuigd zijn van de handelingsbekwaamheid van zijn opdrachtgever. Ook hiervoor geldt dat bij twijfel een medische verklaring van een arts nodig is. In het voor- en beginstadium van dementie zal een goede notaris alleen de verkoopakte laten passeren met een medische verklaring waaruit de handelingsbekwaamheid blijkt. Mocht deze verklaring er niet zijn of ontbreekt het aan handelingsbekwaamheid, is een (tijdelijke) bewindvoerder nodig om het huis te kunnen verkopen. In het midden- en eindstadium van dementie is geen sprake van handelingsbekwaamheid en kan de woning niet verkocht worden. In zulke situaties is een (tijdelijke) bewindvoering noodzakelijk om het huis te kunnen verkopen.

Heeft iemand met dementie bewindvoering nodig?

Er kan niet eenduidig gesteld worden dat iedereen met dementie een bewindvoerder nodig heeft. Dit is afhankelijk van de familiaire situatie, de financiële situatie en de gezondheidssituatie. Iedereen met dementie in het midden- en eindstadium zonder familie is juridisch gezien niet in staat zijn financiële belangen te behartigen en heeft dus bewindvoering nodig. In alle andere situaties is het belangrijk om informatie in te winnen bij de zorginstelling, rechtbank of bij Reeling. Meer informatie over bewindvoering bij dementie vindt u hier.

Heeft iemand met dementie een mentor nodig?

Er kan niet eenduidig gesteld worden dat iedereen met dementie een mentor nodig heeft. Dit is afhankelijk van de familiaire situatie, de woonsituatie en de gezondheidssituatie. Iedereen met dementie in het midden- en eindstadium zonder familie is juridisch gezien niet in staat zijn zorgbelangen te behartigen en heeft dus mentorschap nodig. In alle andere situaties is het belangrijk om informatie in te winnen bij de zorginstelling, rechtbank of bij Reeling. Meer informatie over mentorschap bij dementie vindt u hier.

Heeft iemand met dementie een curator nodig?

Curatele is slechts in uitzonderlijke situaties van toepassing bij mensen met dementie. De rechter moet namelijk de minst zware maar meest noodzakelijke maatregel uitspreken. Dat is curatele wanneer de persoon een verhoogd risico loopt op financieel misbruik, zoals bij:

• Identiteitsfraude
• Ongeoorloofd vertrek naar het buitenland of uit de zorgsetting
• Plotseling in het huwelijk treden
• Ongewone overschrijving van onroerende goederen, auto’s, bedrijven (zowel van naam als op naam)

Alleen in voornoemde gevallen bestaat de kans dat de rechter curatele uitspreekt. Veelal is de gerechtelijke insteek de combinatie van bewindvoering en mentorschap. Meer informatie over curatele bij dementie vindt u hier.

Aanmelden bij Reeling

Indien u binnen de familie geen geschikte bewindvoerder, mentor of curator heeft, kunt u betrokkene aanmelden bij Reeling door online het aanmeldformulier in te vullen.

Vindt u het lastig om een formulier in te vullen, wilt u eerst uw casus bespreken of heeft u een vraag? Neem dan contact met ons op.